… And what is yóur claim to fame?,’ frege Larry my ûnferwachts, wylst wy nei in gearkomste fan ús team mei de professor ûnder happy hour yn de ús fertroude bar sieten. ‘All drinks -your pick’-, foar mar ien dollar, dat wiene nochris tiden. Tiid en plak: tusken fjouwer en fiif op in waarme freedtemiddei yn maaie 1982, downtown Plattsburgh, upstate New York. Ik ferslokte my yn myn topshelf whisky: fame, ikke?
Sjoch, sa giet soks. Ien fan de fjouwer boeken dy’t ik fan dy krije mocht foar ús jierdei wie Stapstiennen, fan Douwe Tamminga. Do ferteldest derby datst dizze gedichtebondel kocht hiest yn in kostlik antikwariaat yn Ljouwert, trouwens ek de trije oare boeken: Ik ha’t ris hân fan Ype Poortinga, mei Jan Hepkes (Wouda) syn fetste folksferhalen; De wrâld fan Brolsma, seis nijsgjirrige essees ûnder redaksje fan Doeke Sijens, oer in ferstoarne skriuwer wa syn naam my bekend wie, mar net folle mear; en fan Abe de Vries essees, sorry essays, oer de Fryske literatuer mei de wûnderlike -mar neitiid begrypbere- titel Identiteit en kowesturten. Ik kin dy sizze, broeder, in goed essee/essay bliuwt de muoite wurdich, ek mear as fyftjin jier nei dato. Kin ik noch in soad fan opstekke.
Jawis, Louis Leroy… Soe er ea ûlen sjoen ha yn en om syn katedraal oan ’e IJnzeleane yn Mildaam? Soe er ek petear hân ha mei fûgels, of hat er inkeld praten mei beammen?
No, as ik it dan leaver net mear oer de dea hawwe mei, dan mar oer in oare boech wat fierder sjoen. Wat betsjut tiid fan libben as wy de grinzen foarby tinke? Dizze dagen kom ik dan moai út by Louis Leroy. Sjochst him noch fytsen?
Dêr moatsto mei ophâlde, Lomme. Brûk dat wurd net! Moatst it net oproppe. Nevernoait net. No kin ik my oars dyn nijste foby (of hobby?) oer dyn psychysk en fysysk ferfal wol in bytsje yntinke, dyn biberens en spanning, bekommernis en benaudens, eangsten en bangens en panyk en al soks sa mear. It is ommers algemien bekend dat de twadberne fan in twilling meastal no ien kear net de sterkste is. Op it stuit dat ik fan ús beiden mei sûnreade wangen de njoggenennjoggentich oantikje, dan hasto minstens de fiifennjoggentich bestippe. Dus wêr giet dit oer, jonge? By dy wei sette, blinders. It is inkeld in banaal wurdsje fan mar trije letters; de eangst foar dit fenomeen kinne en moatte wy net earnstich nimme. Dan binne der wol oare plakken op ‘e wrâld dêr’t de need heger of slimmer en dreger is.
Fan ’e wike hie ik Piter oer ’e flier, foar in pear bakjes kofje en wat petear oer skriuwers, resinsjes, âlde tiden ensafuorthinne. Hy hie meinommen twa boeken foar my om te besprekken, fjouwer Hispelske dichtbondels op myn bestelling en noch in fiifde as presinsje. En witst wat? De dea komt my wrachjes wer út alle hoeken en hernen temjitte. Foarearst kin ik wer efkes foarút mei mysels op ’e hichte te bringen oer myn eigen grêf.
Wat bliuwt der oer as der neat mear falt te dwaan? Krekt, mar wer ris in boek yn ’e hannen nimme. Hjoed it earste boek útlêzen yn ’e Hendrik Groen syklus, Pogingen iets van het leven te maken; het geheime dagboek van Hendrik Groen, 83¼ jaar. Nei myn geëamel oer stive spieren, brike bonken en giel útsleine tosken wie ik der blykber lang om let no ryp foar en pak fan ’e wike dit boek mei út ’e biblioteek. It moat dêr op syn minst al sân jier op ’e planken stien hawwe. Wêrom ha ik der sa lang wachte mei dit boek te lêzen? Ik tink dat it maffe wurdsje ‘geheim’ en dat puberale ‘trijentachtich en in fearns jier’ my oant no ta tsjinhâlden hawwe, as in flauwe imitaasje fan de searje ‘geheime’ deiboeken fan Adrian Mole (13 en trije fearns jier âld), dat yn ’e tachtiger jierren yn Ingelân in allemachtige bestseller wie. Ik hie gewoan gjin fidúsje yn dizze mallichheid. No pas hear ik dat in soad minsken om my hinne dit boek al folle earder lêzen hawwe en mei in soad nocht. Of se hawwe de films sjoen op telefyzje, mei dy healbakken komyk André van Duin yn ien fan ’e haadrollen.
‘It bout op mei ferfal,’ seist. Twaensantich en blinders, de spieren wurde stiver, de bonken briker en de nije tosken gieler. Hasto dat no ek, dat der hieltyd mear krommels en triedsjes fleis tusken de kiezzen efter bliuwe? Hast alle twa wiken moat der wer in nij pakje toskpluzers op ’e tafel komme. En dat binne allinnich noch mar de fysike beslommeringen. Slimmer is dat de wrâld om ús hinne sa fluch feroaret dat wy it amper bysloffe kinne. Hoefolle tiid ik wol net nedich ha om myn fokus alle kearen op ’e nij foar it fizier te krijen, fan wennen oan in nije ôfstânsbetsjinning oant it oanlûken fan ’e sokken en it lêzen fan ’e krante. Ek al hat sawol de Ljouwerter as de Haarlimmer tsjintwurdich net folle mear om ’e hakken as it opheljen fan âldsear en it útsuteljen fan nijmoadrige fratsen.
Sjit
